عروسک‌های معلول، همبازی می‌خواهند
روانشناسان و کارشناسان علوم رفتاری معتقدند که باید تفاوت انسان‌ها از همان عوان به کودکان آموزش داده شود. آنها باید بدانند که انسان‌ها می‌توانند تفاوت داشته باشند و این مسأله‌ای غیرعادی نیست. انسان‌ها می‌توانند در کنار تفاوت رفتاری، تفاوت‌های جسمی هم داشته باشند.
به گزارش آتیه‌آنلاین، بنابراین همانگونه که مشاغل مختلف به کمک عروسک به کودکان معرفی می‌شوند از همین امکان نیز باید استفاده شود تا موضوع معلولیت به بچه‌ها آموزش داده شود و آنان به این درک برسند که تفاوت، چیزی از انسانیت افراد نمی‌کاهد.
کاهش چالش‌های حوزه معلولیت
زینا قاسم‌پور یکی از خالقان عروسک‌های متفاوت جسمی (دارای معلولیت) در گفت‌وگو با آتیه آنلاین گفت: «به دلیل تفاوت جسمی‌ام همیشه فرهنگسازی در زمینه معلولیت به منظور کاهش چالش‌های پیش روی معلولان یکی از دغدغه‌های من بود و همین مسأله در من انگیزه‌ای قوی برای ساخت عروسک‌های متفاوت ایجاد کرد.» قاسم‌پور افزود: «به موازات ساخت و عرضه عروسک‌ها به بازار، نمایش‌های عروسکی را نیز با دست‌ساخته‌های خودم در جهت عادی‌سازی معلولیت اجرا می‌کنم.» وی با تأکید بر اینکه در آغاز این مسیر است، در بیان مشکلات خود گفت: «مشکل خاصی غیر از کمبود بودجه وجود ندارد و اگر سازمان‌های مرتبط تولیدکنندگان را بیشتر مورد حمایت قرار دهند، مشکلات کم و کمتر می‌شود.» این عروسک‌ساز یکی از چالش‌های جدی پیش‌روی تولیدکنندگان عروسک‌های معلول را بی‌رغبتی جامعه به این نوع از اسباب‌بازی‌ها خواند و افزود: «هنوز مردم نسبت به خرید این نوع از عروسک‌ها مقاومت نشان می‌دهند و همین مسأله مسئولیت عروسک‌سازان را دوچندان می‌کند تا برای نهادینه کردن این موضوع بیشتر تلاش کنند.» قاسم‌پور در بیان تأثیر اسباب‌بازی و عروسک بر رشد فرهنگی کودکان عنوان کرد: «اسباب‌بازی‌ها در رشد ذهنی و افزایش مهارت‌حرکتی و زبانی کودکان نقش مهمی دارند؛ چراکه کودکان به وسیله اسباب‌بازی می‌توانند احساسات‌شان را بروز دهند و از این طریق استرس و فشارهای عصبی خود را نیز کنترل کنند.» وی در ارتباط با تأثیر ساخت اسباب‌بازی‌های دارای نماد معلولیت بر معلولان و دیگر افراد جامعه گفت: «ساخت این نوع از اسباب‌بازی‌ها کمک می‌کند تا کودکان با افراد دارای معلولیت آشنا شوند و با انتقال مفاهیمی در خصوص معلولیت دیگر در مواجهه با افراد دارای معلولیت در اماکن عمومی حیرت‌زده نشوند و رفتارهای عجیب از خود بروز ندهند. مهمتر اینکه اگر در آینده به این کودکان مسئولیتی واگذار شود به جهت آشنایی بیشتر آنها با چالش‌های‌حوزه معلولیت تلاش متعهدانه‌تری در جهت رفع موانع و حمایت از معلولان خواهند داشت.» این عروسک‌ساز افزود: «عروسک‌های معلول می‌توانند افراد متفاوت جسمی را آگاه کنند که با لمس و دیدن تفاوت‌های دیگر افراد بفهمند که تنها نیستند و از این طریق اعتمادبه‌نفس و عزت نفس آنها ارتقاء می‌یابد.» وی تأکید کرد: «اگر سازمان‌های مرتبط - مانند کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان- حمایت‌شان از تولیدکنندگان این نوع از اسباب‌بازی‌ها بیشتر شود، ثمره آن دستیابی به تولید انبوه این نوع از محصولات خواهد بود. قطعاً حمایت مادی و معنوی این سازمان‌ها از تولیدکنندگان باعث می‌شود اسباب‌بازی‌های خاص در آینده‌ای نزدیک به یکی از ابزارهای مؤثر در عادی‌انگاری معلولیت در جامعه تبدیل شوند.»
قوانین حوزه معلولیت مؤثر واقع نشده‌اند
مدیر کل سرگرمی‌های سازنده و بازی‌های رایانه‌ای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در گفت‌وگو با آتیه‌آنلاین گفت: «امروزه در جهان با تکیه بر اصول بنیادین ارزش‌های انسانی، برابرسازی فرصت‌ها برای تمام اقشار جامعه با شرایط ویژه و منحصربه‌فرد یکی از ارکان مهم توسعه است؛ از این رو ایجاد فرصت‌های برابر و برنامه‌های عدالت‌محور به کارایی بیشتر و انگیزه‌بخشی معلولان منجر خواهد شد.» محسن حموله تصریح کرد: «در کشور ما این رویکرد به رغم نگرش ارزشمدار ناشی از جهانبینی اسلامی حاکم بر فضای عمومی جامعه و ساختار سیاسی- حقوقی آن، چندان مورد توجه قرار نگرفته و تنها با نگاه حمایت‌محورانه، در شرایط مختلف قوانین و مقرراتی مختص معلولان تدوین و تصویب می‌شود که به دلایل مختلف نتوانسته در جهت تحقق اهداف موردنظر و مندرج در اصول قانون اساسی و حتی آموزه‌های متعالی دینی، مؤثر واقع شود.» وی بر ضرورت فراهم‌سازی تمهیدات لازم طراحی و ساخت عروسک‌هایی با ویژگی‌های افراد توان‌یاب تأکید کرد و افزود: «سازمان‌ها و نهادهای مرتبط با کودکان و نوجوانان باید تمهیداتی در این زمینه بیندیشند؛ چراکه کودکان با نیازهای ویژه همواره در محیط‌های مختلف با شرایط نابرابر و انسان‌های متفاوت مواجه می‌شوند و خود را در اقلیت و باتوان کمتر ارزیابی می‌کنند.»
مراکز فراگیر برای کودکان خاص
مدیر کل سرگرمی‌های سازنده و بازی‌های رایانه‌ای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با مروری بر اقدامات کانون در این زمینه گفت: «بیش از ۲۰ سال است که کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان در کنار مراکز فرهنگی و هنری خود در هر استان مراکزی تحت عنوان «مراکز فراگیر» را تأسیس و راه‌اندازی کرده است که در آنها کودکان و نوجوانان با نیازهای جسمی ویژه و معلول در کنار سایر کودکان و نوجوانان به صورت شرایط کاملاً مساوی از برنامه‌ها و فعالیت‌های فرهنگی و هنری کانون بهره‌مند می‌شوند و مربیان کانون هم در این زمینه به صورت تخصصی آموزش می‌بینند. این روش و تفکر کارشناسی در تولید محتوا نیز در کانون مدنظر است و در این سال‌ها برای این گروه از کودکان و نوجوانان تولیداتی نیز داشته‌ایم، اما اندک است و باید توجه بیشتری از سوی کانون و سایر سازمان‌ها صورت گیرد.» وی ادامه داد: «مراکز فراگیر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در این سال‌ها میزبان کودکان و نوجوانانی بود که دارای نیازهای ویژه هستند. کودکان و نوجوانان نابینا، ناشنوا و دارای محدودیت‌های جسمی - حرکتی و... در سراسر ایران می‌توانند با مراجعه به این مراکز از امکانات فرهنگی- هنری آنها بهره‌مند شوند.»
حموله عدم تفکیک اعضای کودکان و نوجوان را از ویژگی‌های برجسته این مراکز خواند و افزود: «در این مراکز کودکان با ویژگی‌های متفاوت از امکانات برابری برخوردار هستند و به موازات این تعامل با تفاوت‌های یکدیگر نیز آشنا می‌شوند؛ تا آنجا که اجرای تئاترهای مشترک، فعالیت‌های هنری و... با مشارکت تمام اعضا صورت می‌گیرد.» وی یادآور شد: «تولید عروسک‌هایی که دارای ویژگی‌های خاص افراد توان‌یاب باشند و همین‌طور ساخت تجهیزات فکری، آموزشی یا کمک‌آموزشی مرتبط با آنها به بهبود نگرش افراد عادی نسبت به آنها تا حدی کمک می‌کند؛ وجود اسباب‌بازی‌های شبیه آنها سبب می‌شود آنها کمتر احساس تفاوت و کم‌توانی داشته باشند و تا حدودی از سرخوردگی‌های ناشی از حس متفاوت بودن آنها کاسته می‌شود.»
آمادگی کانون برای تولید مشترک
مدیر کل سرگرمی‌های سازنده و بازی‌های رایانه‌ای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تأکید کرد: «اداره کل سرگرمی‌های کانون پرورش فکری بارها آمادگی کرده خود را در جهت تولید مشترک بازی با تولیدکنندگان و یا سازمان‌ها و نهادهای دولتی اعلام کرده و حاضر به هرگونه همکاری در این زمینه است؛ به عنوان نمونه بازی رومیزی «حامی ایمنی» حاصل همکاری سازمان آتش‌نشانی شهر تهران با کانون است و در قالب این بازی مباحث آموزشی که کودک و نوجوان باید از تلاشگران آتش‌نشان بداند را آموزش می‌بیند و یا بازی رومیزی «سفالگر» که با یک شرکت خصوصی تولید مشترک شده و این بازی توجه به میراث فرهنگی و آموزش هنر صنایع دستی و سفالگری را به کودکان یادآور می‌شود.» حموله در پاسخ به شیوه‌های مناسب ارزیابی محصول تولیدی عنوان کرد: «تمامی تولیدات کانون همانند کتاب، فیلم، سرگرمی و... برای مراکز کانون ارسال می‌شود تا اعضاء کودک و نوجوان از آنها استفاده کنند و نقاط قوت و ضعف تولیدات نیز توسط مربیان و اعضا احصاء می‌شود. در مراکز کانون نیز جلساتی با حضور کودکان به منظور نقد کتاب یا محصول تولیدی برگزار می‌شود و این مسأله فرصت بسیار مناسبی برای تولیدکنندگان اسباب‌بازی ایرانی یا سازمان‌هایی که با کانون تولید مشترک دارند، ایجاد می‌کند تا از نظرات مخاطب خود در زمینه طراحی، مواد اولیه و بسته‌بندی بازی مطلع شوند که اگر تمایلی به تجدید تولید بازی‌ای وجود دارد با معایب کمتری این مهم تداوم یابد.» وی در پاسخ به ارزیابی کانون در خصوص نتایج نظرسنجی‌های حوزه تولید سرگرمی و اسباب‌بازی‌ها در کشور گفت: «نکته بسیار مهمی که باید مورد توجه تمام مسئولان، خانواده‌ها و دست‌اندارکان قرار گیرد، تغییر نگرش و نگاه به اسباب‌بازی به عنوان یک مقوله بسیار مهم و فرهنگی است.» حموله افزود: «ما باید در این حوزه از طریق وزارتخانه‌های فرهنگ و ارشاد اسلامی، آموزش‌و پرورش، صمت، سازمان صدا و سیما، سازمان ملی استاندارد و مجلس شورای اسلامی و... در اندیشه کمک به تولیدکننده ایرانی باشیم. وزارت آموزش و پرورش باید دوره‌های آموزشی ویژه مشاوران، مربیان و معلم‌ها برنامه‌ریزی کند تا بحث انتقال مفاهیم آموزشی و تربیتی از طریق بازی را فراگیرند و سازمان صدا و سیما نیز برنامه‌هایی را در راستای معرفی و حمایت از تولید ایرانی بسازد و اسباب‌بازی‌های خوب و مفید را به خانواده‌ها معرفی کند.»
کمبود متخصص طراحی اسباب‌بازی
مدیر کل سرگرمی‌های سازنده و بازی‌های رایانه‌ای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در ادامه کمبود نیروی متخصص و کاربلد را چالش‌جدی این حوزه در کشور دانست و افزود: «رشته طراحی اسباب‌بازی چند سالی است که از سوی دبیرخانه شورای نظارت بر اسباب‌بازی در حال پیگیری است اما کماکان اجرا نشده و باید مراکز علمی و آموزشی و دانشگاه‌ها در این زمینه تدبیری بیندیشند.»
حموله با اشاره به تیراژ پایین تولید در کشور عنوان کرد: «اگر میزان تولید افزایش یابد باید به منظور قرارگیری محصولات در سبد خرید اندیشه و تدبیری متناسب صورت گیرد.»
وی تأکید کرد: «اگر در تولید اسباب‌بازی‌ها به گروه‌های سنی هدف، نوع مواد اولیه و اندازه قطعات، رنگ و طیف‌های رنگی متناسب با هر رده سنی و زمینه‌های فرهنگی توجه شود، قطعاً نه‌تنها اسباب‌بازی و سرگرمی‌های تولیدی با اقبال مخاطبان مواجه می‌شوند بلکه به مرور اثرگذاری آنها در تفهیم بسیاری از مفاهیم و ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی و... و. پررنگ‌تر خواهد شد.»